Hoe weet je voor jezelf of je transgender of non binair bent? Het antwoord daarop is niet altijd eenvoudig. Vaak is het een zoektocht. Je hebt het gevoel dat een en ander niet klopt. Je weet niet wat er schort, maar soms ook wel. Om het voor jezelf duidelijk te krijgen spelen meerdere factoren een rol, denk aan leeftijd, de omgeving waarin je opgroeit, informatie die je hebt, maar ook de mate van genderincongruentie (het gevoel dat innerlijk en uiterlijkheid niet kloppen)
Genderincongruentie kan variabel zijn. Bij sommige mensen is op zeer jonge leeftijd (kleuter, lagere school of puberteit) al duidelijk dat hun genderidentiteit niet overeenkomt met hun biologische geslacht. Bij anderen komt dat pas op latere leeftijd (als volwassene, middelbare leeftijd, of nog later) tot uiting.
Voor oudere mensen kan de tijdgeest een van de bepalende factoren voor een coming-out zijn. Sociale omstandigheden, gezin, werk rn geloof kunnen een remmende factor zijn om uit de kast te komen. Het kan zijn dat je er heel lang mee hebt geworsteld, of dat het klip en klaar is: ik ben een vrouw/man/non binair, zo ga ik leven en niemand stopt me.
Sommige mensen willen hulp bij hun zoektocht. Je kunt dan terecht bij een gespecialiseerde GGZ-instelling. Anderen willen een diagnose en mogelijk behandeling. Die kunnen terecht bij een gespecialiseerd genderteam of bij een van de gespecialiseerde psychologen. Het kan fijn zijn om samen met een behandelaar uit te zoeken wat je met je gevoelens wilt en of, en hoe ver, je eventueel een transitie (zie het onderwerp transitie) wilt overwegen. Transvisie kan je helpen om aan adressen voor individuele ondersteuning en begeleiding in jouw regio te komen. Bel of mail ons, zie contactgegevens.
Hoe je naasten gaan reageren is niet altijd te voorspellen. In veel gevallen hebben partners of ouders jouw worsteling met je identiteit al jaren gezien en zullen ze opgelucht zijn dat jij er nu ook uit bent. In andere gevallen hebben ze het er moeilijk mee. Immers, hun relatie tot hun partner of kind gaat veranderen. Daar moeten ze aan wennen en daar moeten ze mee om leren gaan. Dat gaat niet van het ene moment op het andere. En soms gaat dat helemaal niet. Partners zien het soms niet zitten dat hun relatie of huwelijk verandert in een relatie tussen twee personen van hetzelfde geslacht, of juist een heteroseksuele relatie wordt. Soms vindt men dat het niet past binnen het geloof. Soms zie je dat een vader die echt trots is op zijn zoon zijn zoon nu moet ‘inleveren’ voor een dochter. Net als jij tijd nodig hebt om te ontdekken wie jij bent en hoe het bij jou zit, heeft je omgeving tijd nodig om met deze veranderingen om te (leren) gaan.
Geef ouders, partner en kinderen de tijd te wennen aan de nieuwe situatie. Ga het gesprek niet uit de weg en probeer je in te leven in hun situatie. Realiseer je dat ingesleten gewoonten niet zomaar zijn veranderd. Situaties als ‘Mijn zoon zet haar auto weg’ zullen best nog wel eens voorkomen. Het is geen onwil, maar het wijzigen van een ingesleten gewoonte.
Als je jezelf de vraag stelt of je niet te veel toegeeft aan je genderincongruente gevoelens, ben je hier al heel bewust mee bezig. Als je het idee hebt dat je te veel toegeeft aan je gevoelens, ga je waarschijnlijk naar een goed evenwicht zoeken. Dat kan tijd kosten, omdat je moet wennen. Als je in de achter je liggende periode in een mannenrol hebt geleefd, heb je misschien veel van je echte gevoelens moeten verbergen. Als je dan ineens geheel of gedeeltelijk in de vrouwenrol gaat leven, kan het zijn dat je alle mannelijke aspecten van je leven wilt verwerpen en alles supervrouwelijk wilt hebben. Dat is compensatiegedrag en daar is niets mis mee, zeker als je in een overgangsfase zit. Je hebt het waarschijnlijk nodig. Andersom, als je altijd als vrouw hebt geleefd, maar nu als man verder gaat, zul je ook moeten zoeken naar een goede balans. Als je je ongemakkelijk gaat voelen bij je eigen gedrag of uiterlijk, of als je vindt dat je overdrijft, of als je vervelende reacties krijgt, ga dan eens anderen observeren. Je zult zien dat cisgender mannen ook vrouwelijke eigenschappen hebben en cisgender vrouwen ook mannelijke. Het observeren is leuk om te doen, je leert ervan en je bent even niet alleen maar met jezelf bezig.
Wat anderen over het toegeven aan je gevoelens tegen jou zeggen, moet je relativeren tot wie, wat zegt. Mensen die niets van transgender/non binaire mensen willen weten, kun je natuurlijk weinig serieus nemen. Familie of vrienden die afwijzend tegenover je staan, hebben ook eerder iets op jouw gedrag of uiterlijk aan te merken. Zoek kennis of vriendschap met mensen die jouw anders-zijn wel accepteren en luister naar wat zij van jou vinden. Hun mening zal serieuzer en eerlijker zijn. Uiteindelijk bepaal je natuurlijk wel zelf wat je denkt dat goed voor je is, hoe jij je leven inricht.
Het moment dat je ervoor uitkomt dat je transgender bent, is een moment dat van persoon tot persoon verschilt. Er zijn geen tips te geven over het moment dat daarvoor het beste is. Sommige mensen komen er direct voor uit als ze er zelf uit zijn en anderen wachten tot het ‘geschikte’ moment. Sommige mensen wenden zich tot een genderteam en leven al volledig in de rol van het gewenste geslacht, anderen gaan dat pas doen als ze de diagnose van een deskundige hebben.
The Trevor Project heeft een coming-out handboek uitgebracht. Dit is vrij te downloaden.
Onder ‘de buitenwereld’ verstaan we iedereen buiten je familie-, vrienden- en kennissenkring. Mensen dus die je in de openbare ruimte tegenkomt en met wie je geen band hebt. Hoe er gereageerd wordt, hangt van twee dingen af: jouw verschijning en de instelling van de ander. We beginnen met de laatste. Er is de laatste jaren meer begrip gekomen in de maatschappij voor transgender mensen, vooral door tv-programma’s hierover. Maar niet iedereen staat daarvoor open. Dat komt door de traditionele rollen van mannen en vrouwen en het binaire denken daarbij, maar ook door cultuurverschillen. Deze rollen zijn wel aan het veranderen, maar er zijn nog steeds duidelijke verschillen tussen mannen en vrouwen. Sommige mensen houden daar strikt aan vast.
Mannen en vrouwen worden gezien als twee verschillende wezens (ze komen van Mars en Venus), met elk hun eigen kenmerken, hun eigen manier van kleden en hun eigen gedrag. Afwijkingen daarvan worden slechts binnen bepaalde grenzen geaccepteerd. Voor het grootste deel van de mensen geldt dat er seksuele aantrekkingskracht is tussen mannen en vrouwen. Heteroseksuele mensen en mensen die niet twijfelen aan hun genderidentiteit zijn in de meerderheid en bepalen daardoor de normen en de grenzen. Die grenzen scheppen voor de meeste mensen orde in de chaos van alledag, geven zekerheid en maken het wereldbeeld van veel mensen overzichtelijk.
Transgender mensen bewegen zich over die grenzen heen, tussen alle zekerheden door. Ze maken van vaste gegevens variabelen. Ze begeven zich veelal van de ene rol naar de andere en ook van de ene sekse naar de andere, of nemen kenmerken van beide rollen of van geen van beide rollen aan. Dit roept bij sommige mensen verwarring of onzekerheid en angst voor het onbekende op. Hun wereldbeeld wordt aangetast. Maar het kan ze ook dwingen na te denken over zichzelf, terwijl ze dat niet willen of durven. Ze weten niet wie of wat ze voor zich hebben en kunnen daardoor heel afwijzend reageren. Vaak niet direct, maar je merkt het soms door de manier waarop je wordt behandeld, bv. in winkels. Of door de manier waarop je op straat wordt aangekeken en nagestaard.
Je komt ook positieve reacties tegen van mensen die de situatie accepteren zoals die is. Die zien in dat je een gewoon mens bent. Nare reacties kun je ook wel eens verkeerd inschatten. Andere mensen kunnen ook hun dag niet hebben of heel andere dingen aan hun hoofd hebben. Dan kom jij in beeld en dan denk je dat een reactie betrekking heeft op jou als persoon. Als je hormonen gebruikt, kun je een emotioneel kruitvat zijn en kunnen deze situaties lang door je hoofd blijven spoken. Soms maak je ze erger dan ze zijn. En zeg eens eerlijk, jij kijkt toch ook wel eens om als je iets ziet wat je om de een of andere reden opvalt? Je kunt er niet altijd achterkomen waardoor de reactie van een ander wordt gevormd. Probeer daarom je niet teveel te laten beïnvloeden door reacties van anderen, want daar heb je alleen maar nadeel van. Op de reactie en gedachte van andere mensen heb je weinig invloed, tenzij je met iedereen die je tegenkomt, die op een of andere manier op jou reageert, in gesprek gaat. Dat is ondoenlijk.
Waar je wel invloed op hebt is je eigen houding. Die bepaalt in grote mate hoe er op jou wordt gereageerd. Als je er erg mannelijk uitziet, maar als vrouw gekleed gaat, of als je altijd in een mannenrol hebt geleefd, kan het lastig zijn om als vrouw te gaan leven. Je als vrouw gaan gedragen en bewegen vereist durf. Je kunt de vrouw in je nu naar buiten laten komen, maar dat kan in het begin onwennig zijn. Als je er nog als vrouw uitziet of je stem is nog niet zwaar genoeg, kan het goed zijn dat die ander je (nog) als vrouw ziet en niet als man. In beide gevallen kan dat voor anderen vreemd overkomen en rare of vervelende reacties of situaties oproepen. Volg je innerlijk, doe zoals je je voelt en je komt het meest natuurlijk en acceptabel over. Geef het ook wat tijd.
In het vinden van je eigen weg kun je gemakkelijk provocerend overkomen, bijvoorbeeld bij het gebruik van zware make-up of uitdagende kleding of juist te stoer gedrag. Op zich is daar natuurlijk niks mis mee, maar het kan wel eerder ongewenste reacties oproepen. Of je door de omgeving geaccepteerd wordt en met rust wordt gelaten, hangt niet af van of je er voor 100 procent als vrouw of als man uitziet, maar van het ‘totaalplaatje’. Je uiterlijk, in combinatie met je gedrag, én heel belangrijk, een zelfverzekerde uitstraling. Dit laatste heeft niet iedereen, ook al ben je wel zeker van jezelf. Je kunt ook onzeker zijn over hoe de buitenwereld zal reageren op jou. Onzekerheid maakt je kwetsbaar. Maar je kunt wel werken aan je zelfverzekerdheid.
Als jij anderen met respect behandelt, dan mag jij hetzelfde van anderen verwachten. Dat recht heb je en mag je ook opeisen. Als je anderen hun leefruimte gunt, dan heb jij net zo goed recht op jouw plek in deze wereld. Je hebt jezelf niet zo gemaakt en je schaadt er niemand mee door te leven zoals je bent. Niemand heeft het recht je daarom in een hoek te drukken. Laat het niet toe. Als je je deze dingen eigen maakt in volle overtuiging, dan kan dat ook in je houding tot uiting komen en sta je een stuk sterker in je schoenen.