Search
START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH

Volwassenen

Hormonen - Testosteron

Snel naar informatie op deze pagina

Onderzoek vooraf

Het voorschrijven van testosteron gebeurt door een endocrinoloog. Voordat je kunt beginnen met de testosteron, wordt eerst uitgebreid bloed- en urineonderzoek gedaan. Dit is om te controleren of je lichamelijk gezond bent en of er geen lichamelijke bezwaren tegen het gebruik van testosteron zijn. Er wordt bloed- en urineonderzoek gedaan tussen de vijfde en elfde dag na het begin van de menstruatie. De uitslag van het onderzoek krijg je te horen tijdens een gesprek met de endocrinoloog. Als er geen afwijkingen zijn gevonden bij het bloed- en/of urineonderzoek, schrijft de endocrinoloog je een recept voor testosteron voor.

Alle informatie beschrijft algemene trends en situaties, waaruit niet zonder meer conclusies voor een individueel geval kunnen worden getrokken. Voor een juiste beoordeling van je eigen situatie, dien je dus altijd te overleggen met je huisarts of een andere professionele hulpverlener of behandelaar.

Alle informatie beschrijft algemene trends en situaties, waaruit niet zonder meer conclusies voor een individueel geval kunnen worden getrokken. Voor een juiste beoordeling van je eigen situatie, dien je dus altijd te overleggen met je huisarts of een andere professionele hulpverlener of behandelaar.

Beschikbare middelen

De endocrinoloog bepaalt in overleg met jou welke vorm van testosteron je krijgt voorgeschreven. Je kunt testosteron gebruiken door het te injecteren Sustanon of Nebido, door gel te smeren Androgel of Testim of door pillen te nemen Andriol.

Sustanon

Sustanon is een olieachtige vloeistof die samengesteld is uit een aantal middelen en wordt geïnjecteerd. Sustanon wordt in het lichaam omgezet in het natuurlijke, mannelijke hormoon testosteron. Bij de injectie wordt de hoeveelheid vloeistof als een ‘depot’ in de spier gebracht. Vanuit dit depot wordt de vloeistof langzaam in het lichaam opgenomen en dit proces zorgt voor een gelijkmatige werking van de testosteron. Je kunt Sustanon injecteren in de bil- of bovenbeenspier. De arts schrijft de injecties eenmaal in de 2 à 3 weken voor. Je kunt zelf leren spuiten of de injectie door de (assistent van) de huisarts laten zetten. Je kunt de eerste dagen na het spuiten spierpijn of een stijf gevoel krijgen op de plaats waar de vloeistof ingespoten is. Maar als de Sustanon langzaam wordt ingespoten, dan heb je weinig kans op pijnlijke plekken. Nadeel van Sustanon kan zijn dat van Sustanon bekend is dat er pieken en dalen kunnen zijn. Erg actief na het spuiten, vermoeid de dagen voor het spuiten. Lees altijd goed de bijsluiter.

Nebido

Nebido wordt geïnjecteerd. Het verschil met Sustanon is dat de injectie slechts één keer in de 10-14 weken gegeven dient te worden. Bij voorkeur wordt Nebido in de bilspier ingespoten. Nebido heeft een vergelijkbare werking als Sustanon met dat verschil dat de substantie die de depotwerking bepaalt een langzamere afgifte heeft waardoor langdurig een constante testosteronspiegel verkregen wordt. Bij Nebido zijn minder pieken en dalen bekend dan bij Sustanon. Ook voor Nebido geldt dat je zelf kunt leren spuiten of de injectie bij de huisarts kunt laten zetten. Lees altijd goed de bijsluiter.

Androgel, Testim en Testran

Androgel, Testim en Tostran zijn testosteronsoorten in de vorm van een gel die op de huid wordt gesmeerd. We kennen deze middelen in de vorm van zakjes en in de vorm van een flesje met een pompje. Deze gel wordt dagelijks, meestal eenmaal per dag, op de huid van de buik, bovenbenen en/of bovenarmen gesmeerd. De te smeren hoeveelheid varieert per persoon. Door de gel dagelijks toe te dienen krijg je een gelijkmatig verdeling van de testosteron. De testosteron wordt door de huid opgenomen. Omdat de gel op de huid wordt gesmeerd kan het voorkomen dat er zich huidreacties voordoen, zoals irritatie of droge huid. Op de plek waar je smeert kan wat extra beharing ontstaan (dit werkt overigens niet op de schedel). Lees altijd goed de bijsluiter.

Andriol

Andriol is een testosteron in pilvorm. Je krijgt afhankelijk van je lichamelijke gesteldheid vier tot zes pillen per dag voorgeschreven. Het is de bedoeling dat je de pillen verdeeld over de dag inneemt. De werking van Andriol is het beste als je iets eet op het moment dat je Andriol inneemt. Belangrijk is dat dit eten wat vet bevat, een klein beetje vet is al genoeg. Andriol is een middel dat in het lichaam wordt omgezet in het natuurlijke, mannelijke hormoon testosteron. Andriol wordt niet vaak meer voorgeschreven. Lees altijd goed de bijsluiter.

De effecten bij het gebruik van testosteron

Het gebruik van testosteron door vrouw-naar-man transgenders heeft ongeveer dezelfde effecten als die bij jongens die in de puberteit komen. Je krijgt:

  • lagere stem (baard in de keel)
  • haargroei in het gezicht (snor- en baardgroei)
  • toename van de lichaamsbeharing (buik, armen, benen)
  • verandering van de vetverdeling op het lichaam en in je gezicht
  • toename van kracht in de spieren
  • mogelijk verandering van het lichaamsgewicht
  • toename van het libido
  • groei van de clitoris (de clitoris kan 1-6 cm groeien)
  • wegblijven van de menstruatie. Dit kan na gemiddeld twee tot vier maanden hormoongebruik.

De veranderingen worden geleidelijk zichtbaar. Het kan enige maanden duren voordat er iets verandert. De totale verandering kan wel drie tot zes jaar duren, net zoals bij jongens in de puberteit en kan verschillen van persoon tot persoon.

Bijwerkingen

Het gebruik van testosteron kan bijwerkingen hebben. Je arts en apotheker kunnen je voorlichten over deze bijwerkingen. Bijwerkingen zijn de reden dat je ook na de medische transitie regelmatig onder controle moet blijven. Bekende bijwerkingen zijn:

  • vermoeidheid (vooral in het begin)
  • honger door een later optredend gevoel van verzadiging
  • acne (jeugdpuistjes) door het vetter worden van de huid
  • hoofdpijn
  • verhoging van het cholesterolgehalte
  • verhoogd hemoglobine gehalte
  • verhoogd hematokriet gehalte
  • vasthouden van vocht
  • leverafwijkingen
  • hoge bloeddruk
  • kans op botontkalking
  • een hogere kans op hart- en vaatziekten

Mensen met een ernstige hart-, lever- of nierziekte kunnen door het gebruik van hormonen complicaties krijgen. De endocrinoloog zal, als hier sprake van is, altijd contact opnemen met je behandelend specialist.

Stoppen met hormonen voor een operatie.

Moet je stoppen met testosteron voorafgaand aan een operatie? Onderzoek naar het gebruik van testosteron voor een operatie door Amsterdam UMC (het VUmc) heeft voor transgender mannen uitgewezen dat deze geen vergroot risico hebben op een trombose door het gebruik van testosteron. Trans mannen hoeven van het Amsterdam UMC dan ook niet te stoppen met het gebruik van de testosteron voordat een operatie wordt ondergaan. Andere ziekenhuizen kunnen daar anders over denken en kunnen je wel verplichten tijdelijk met de testosteron te stoppen. Ook in België is het protocol inmiddels aangepast en hoeft men niet meer met de hormonen te stoppen.

Zelfmedicatie

Zelfmedicatie in het verleden een reden is geweest voor genderklinieken om zorg te weigeren. Tegenwoordig is dit voor volwassenen niet meer het geval. Wie aan zelfmedicatie doet, kan vervolgens ook het normale transitietraject doorlopen. Daarom is het belangrijk om altijd eerlijk te zijn tegenover zorgverleners over zelfmedicatie. Geef aan welke medicatie je gebruikt, met welke dosering, en laat waar mogelijk de verpakking zien. Op deze manier kan jouw zorgverlener op een geïnformeerde manier jouw gezondheid helpen waarborgen. Als je onder de 18 bent en aan zelfmedicatie doet, kan het wel zijn dat de zorgverlener extra de tijd wil nemen om jouw zorgvraag met je te bespreken. Hierdoor kan de start van jouw traject bij een arts vertraging oplopen. Alsnog is het belangrijk om in dat geval eerlijk te zijn over de medische stappen die je hebt gezet. 
  • In principe is het antwoord: ‘ja’, maar…. De standaardmedicatie voor man-naar-vrouw transgender mensen bestaat uit een combinatie van geneesmiddelen die een huisarts ook voor andere aandoeningen kan voorschrijven. Huisartsen zijn meestal wel op de hoogte van de (bij)werkingen voor de aandoeningen waarvoor deze medicijnen zijn ontwikkeld, maar vaak zijn ze niet bekend met het voorschrijven van deze middelen aan transgender vrouwen. Enkele van de bijwerkingen van deze middelen zijn juist voor deze vrouwen van belang. De middelen worden dan gegeven met een andere bedoeling dan waarvoor ze eigenlijk zijn ontwikkeld. De meeste huisartsen zijn onbekend met transgender mensen en zullen daarom terughoudend zijn met de verstrekking van cross-sekse hormonen en meestal beginnen ze er niet aan. Voor de huisarts zal de reden waarom je naar hem komt zeker meewegen. De huisarts zal onderzoeken waarom je voor hormonen bij hem komt? Ben je afgewezen door een genderteam? Dan zal er geen huisarts zijn die jou hormonen geeft.
  • Het is echter wel een mogelijke oplossing voor genderdysfore mensen die zich ‘tussengender’ voelen en geen hormonen voorgeschreven kunnen krijgen via een genderteam. Wil je op eigen houtje dokteren? Of duurt het je te lang bij het genderteam? Ook dit zal je huisarts willen weten. Dus je zult hem moeten overtuigen van jouw wensen en van het feit dat het goed voor jou zal zijn. Als er geen psychologische diagnose heeft plaatsgevonden, is het risico groter dat je met de lichamelijke, psychologische en sociale gevolgen niet goed kunt omgaan. Wie gaat jou bij het hormoongebruik begeleiden? Verder mis je wel een uitgebreid bloedonderzoek, urineonderzoek en eventueel een botdichtheidsmetingsonderzoek zoals gewoonlijk wordt uitgevoerd. Tenzij je huisarts dit natuurlijk ook allemaal regelmatig laat onderzoeken. De huisarts is echter niet goed op de hoogte van de te onderzoeken en mogelijk veranderende bloedwaarden.
  • Soms horen we dat mensen zelfstandig starten met cross-sekse hormonen. We raden dat af, maar begrijpen wel dat mensen ervoor kunnen kiezen als gevolg van de lange wachttijden. Het is niet verstandig om zelfstandig met deze hormonen te starten omdat daar gezondheidsrisico’s aan zitten. Je mist een uitgebreid bloed-, urine- en botdichtheidsmetingsonderzoek voordat je met deze hormonen start en gedurende de tijd dat je deze hormonen gebruikt. Dat betekent dat er geen 0-meting is en er ook niet bijgestuurd kan worden. Het gebruik van cross-sekse hormonen heeft onomkeerbare lichamelijke gevolgen en kan gevolgen hebben voor je vruchtbaarheid. Transvisie raadt je echt af zelf met hormonen te starten. Transvisie raadt je zeker af hormonen via het internet te bestellen. Veel medicijnen op internet zijn vervalst en er wordt niet altijd gecontroleerd of je ze veilig kunt gebruiken.
  • In het door Transvisie in 2016 uitgevoerde onderzoek naar de zorg voor transgender mensen in Nederland  bleek, dat als gevolg van de lange wachttijden, (patiënten wachten gemiddeld 1,5 tot 2 jaar op hulp) 26% van de transgender vrouwen naar zelfmedicatie grijpen, met ernstige complicaties als gevolg. Uit het onderzoek blijkt dat een kwart van de transgender mensen met zelfmedicatie ernstige medische problemen ondervond: hartkloppingen, depressies, extreme botontkalking, angstaanvallen, slaapproblemen en in één geval zelfs een herseninfarct. In een overleg tussen Transvisie en het Amsterdam UMC (voorheen VUmc) op 6 september 2016 heeft het genderteam toegezegd dat indien een transgender vrouw die aan zelfmedicatie doet in traject komt bij het ziekenhuis bekeken zal worden of deze zichzelf hiermee niet in ernstige medische problemen brengt of heeft gebracht. Zelfmedicatie is nooit een reden voor het genderteam om eerder dan de periode als opgenomen in het protocol hormonen te gaan voorschrijven!
Deze pagina is op 3 november 2025 bewerkt.