Ontharen

Deze pagina over permanent ontharen is vooral bedoeld voor transgender vrouwen. Maar soms krijgen ook transgender mannen van de plastisch chirurg de opdracht krijgen een of meerdere delen van de voor de operatie te gebruiken huid te laten ontharen. Onderstaande tekst kan dan wat betreft de ontharingsmethode ook voor hen gelden. Over de vergoeding van ontharing staat een beschrijving op onze pagina ‘Zorgverzekering‘.

Alle informatie beschrijft algemene trends en situaties, waaruit niet zonder meer conclusies voor een individueel geval kunnen worden getrokken. Voor een juiste beoordeling van je eigen situatie, dien je dus altijd te overleggen met je huisarts of een andere professionele hulpverlener of behandelaar.

Ontharen van het gezicht.

Bij transgender vrouwen moet in de meeste gevallen het gezicht permanent onthaard worden. De op deze pagina genoemde methoden kunnen daarbij worden gebruikt. Er zijn grote interindividuele verschillen in de intensiteit van de beharing. Deze zijn vooral familiair en raciaal bepaald. Om in het gezicht een acceptabele reductie van haargroei te bereiken zijn zeker 10 behandelingen nodig. Bij bepaalde haar- en huidtypen kan dat via de laser methodiek. Personen met blond, rossig of wit/grijs haar of bij personen met een zeer donkere huidtype moeten meestal behandeld worden met de methodiek van elektrische epilatie. Er zij dan veel meer behandelingen nodig. Transgender jongeren die vanaf de puberteit met puberteitsremmers zijn behandeld en vanaf 15 of 16-jarige leeftijd met cross-sekse hormonen, ontwikkelen weinig baardgroei. Bij deze groep zal epilatie niet tot nauwelijks nodig zijn.

Genitaal ontharen bij transgender vrouwen.

Voor het maken van de neovagina gebruikt de chirurg delen van de huid van penis, scrotum en perineum. Die delen zijn vaak behaard. Als je niet wilt dat er straks haren groeien in je vagina en schaamlippen, kan het nodig zijn om die delen permanent te laten ontharen, zodat de haren weg blijven. Net als bij de ontharing van het gelaat is de keuze tussen de laser methodiek en de methodiek van het elektrisch ontharen afhankelijk van de kleur van het haar en/of de huid. Je moet eerst weten welke chirurg jou gaat opereren, want er worden verschillende operatie methodes gebruikt. De ene chirurg wil dat je permanent onthaard bent, de ander wil dat juist niet, omdat hij of zij de betreffende haarzakjes tijdens de operatie verwijdert, en last zou hebben van littekenweefsel dat ontstaat bij permanente ontharing.

Standpunt Genderchirurgen Nederlandse poliklinieken: Tot op heden vond er preoperatief ontharing plaats bij geplande vulva- of vaginaplastiek. De noodzaak hiervan is tijdens de vergadering van de gender chirurgen (plastische chirurgie), tegen het licht gehouden en er werd geconcludeerd dat deze noodzaak niet altijd meer bestaat.

Voorgesteld wordt om te stoppen met routinematig genitaal ontharen bij start hormonen. Hierbij dient in overweging te worden genomen dat als patiënten dit zelf wenselijk achten, of wanneer tijdens het consult met de plastisch chirurg bij lichamelijk onderzoek blijkt dat genitaal ontharen preoperatief wel wenselijk is, wij dit wel zullen indiceren voor maximaal 10 behandelingen. Patiënten zullen dan een machtiging krijgen voor maximaal 10 behandelingen die tijdens de wachttijd voor een operatie kunnen worden ondergaan.

Buitenlandse chirurgen verwijderen vaak tijdens de operatie de haarzakjes, en willen liever niet dat je permanent bent onthaard. Als de betreffende huiddelen zijn losgenomen tijdens de operatie, worden aan de binnenkant van de huid de haarzakjes weggeschraapt. Littekenweefsel van het ontharen kan de huid stuktrekken, wat de operatie bemoeilijkt. Nederlandse chirurgen verwijderen tijdens de operatie geen haarzakjes. De huid zou er dunner van worden en daardoor gevoeliger zijn voor beschadigingen, tijdens of na de operatie. De geslachtsveranderende operaties worden uitgevoerd in het Amsterdam UMC (voorheen VUmc) en het UMCG in Groningen. Wordt je in één van deze ziekenhuizen geopereerd, dan moet je bijtijds beginnen met ontharen.

Het is belangrijk om te weten of je permanent moet ontharen, omdat dit een tijdrovend karwei is, welke methode je ook kiest. Je operatie zou kunnen worden uitgesteld, omdat de ontharing niet klaar is. Reken voor permanent ontharen minimaal zes maanden. Hoe eerder je begint hoe beter, want er kan schade aan je huid ontstaan, en dan kan alles goed genezen voor de operatie. Je moet wel eerst weten of je permanent moet ontharen of niet.

Het kan nog een hele drempel zijn om je behandelaar te vragen je genitale zone te ontharen. Echter de vraag naar genitale ontharing is toegenomen door cisgender mensen, je vraag is daardoor niet zo ongewoon meer.

Welk gebied moet meestal permanent onthaard worden bij transgender vrouwen? Het gaat om het gebied:

  • rondom de penisschacht tot 2 cm onder de basis van de penis;
  • huidstrook op het perineum 2 cm vanaf de anus tot op het scrotum, breedte 3 cm oplopend tot 6 cm over een lengte van 10–12 cm.

Deze delen worden gebruikt om het inwendige deel van de vagina te maken, uitgaande van de penis-inversie-methode. Deze wordt door de plastisch chirurgen in Nederland toegepast (zie operaties vaginaplastiek). Zie afbeelding ontharing. Het Amsterdam UMC heeft inmiddels een nieuwe folder permanente-ontharing-transgender uitgebracht, waarin het te ontharen gebied iets anders wordt aangegeven. Laat je altijd door je behandelaar vooraf goed inlichten over welk gebied bij jou moet worden onthaard.

De delen die de binnenzijde van de grote schaamlippen gaan vormen, zijn niet aangegeven. Dat zijn delen van de penis en het scrotum. Daar kan na de operatie nog haar terug groeien, maar daar kun je dan wel bij om te epileren. Wil je dat dit ook vóór de operatie gebeurt, laat dan het scrotum geheel epileren. Dan laat je misschien teveel doen omdat niet alle huid wordt gebruikt, maar het is niet aan te geven in tekening of tekst, welke delen de chirurg wel of niet gebruikt. Dit wordt tijdens de operatie bepaald.

Als de lengte van de penis te klein is om voldoende vaginadiepte te maken, kan de chirurg ook huid uit de buik- of liesstreek gebruiken, mits daar voldoende huid weggenomen kan worden. Bespreek met de chirurg de noodzaak en de mogelijkheden, en of het nodig is om ook daar te epileren.

Soms kan resterende huid van het scrotum worden gebruikt als aanvulling om voldoende vaginadiepte te krijgen (soms een stuk van de darm, deze optie wordt besproken bij vaginaplastiek). Het aanvullen is geen standaard optie, een schedediepte van 9 cm wordt door de artsen over het algemeen als normaal aanvaardbaar beschouwd. Heb je andere wensen, stel je vragen dan aan de arts. De extra opties worden niet zomaar tijdens de operatie toegevoegd. De meer ingrijpende moeten vooraf worden afgesproken, omdat ze een andere voorbereiding van patiënt en operatieteam vragen.

Genitaal ontharen bij transgender mannen.

Vlak voor de genitale operatie moet het genitale gebied kaalgeschoren zijn vanwege de hygiëne. Het permanent ontharen van het genitale gebied heeft een ander doel. Transgender mannen kunnen te maken krijgen met verplichte ontharing voorafgaand aan de genitale operatie. Het donorgebied waar de phallo uit wordt gemaakt en de huid waar de plasbuis uit wordt gemaakt zullen in veel gevallen moeten worden onthaard. Voor wat betreft de methodiek en de duur van de behandeling gelden dezelfde uitgangspunten als bij de transgender vrouwen.

Technieken voor ontharen.

Laser en lichtflits.

Permanente ontharing kan afhankelijk van de haarkleur worden bereikt met een laser- of een lichtflitsbehandeling. Dit zijn verschillende methoden, met elk hun voor- en nadelen. Van beide methoden bestaan er ook nog varianten. Dat maakt het niet eenvoudig om een keuze te maken.

Haargroei kent verschillende fasen: groeifase, overgangsfase en rustfase, elk met een eigen duur. Alle haren bevinden zich in één van die fasen, maar niet tegelijk. Alleen de haren in de groeifase reageren op een behandeling met laser, lichtflits of elektrische epilatie, en in verschillende mate. Daardoor is herhaling van de behandelingen nodig om van alle overtollige haargroei af te komen.

Het basisprincipe van laser en lichtflits is dat licht van een bepaalde frequentie(s) de groeicellen in de haarwortel vernietigt. Het licht wordt door aanwezig pigment omgezet in hitte die de groeicellen kapot maakt (dit kan schade opleveren die bij sommige operatiemethoden ongewenst is). De huid bevat echter ook pigment zodat die ook een deel van de energie kan opvangen en omzetten in warmte met pijn en schade tot gevolg. Bij een donkere huid (veel pigment) kan deze methode daardoor lastiger of onuitvoerbaar zijn.

De behandelaar gaat eerst zoeken naar de juiste instellingen van de apparatuur bij jouw huid. Soms worden geleidende en/of verkoelende gel gebruikt. Per behandeling kunnen grote oppervlakken achter elkaar worden behandeld. Deze behandeling is dus geschikt: wanneer de haren dicht op elkaar staan, de huid niet te donker is en de haren niet te licht zijn. Om de huid te laten herstellen is enige tijd nodig tussen de verschillende behandelingen. Inmiddels zijn er lasers met SHR-techniek die niet op het pigment inwerken, maar op bepaalde eiwitten in de haarwortel. Hierdoor zou er geen risico meer zijn op verbranden van de haarzakjes en de huid.

Afbeeldingsbron: cosmetique-totale
Afbeeldingsbron" beautysaloninge

Elektrisch epileren.

Electrische epilatie is een methode van permanent ontharen waarbij de haren per stuk worden behandeld. Dat gaat veel langzamer dan laseren, en is geschikt als de haargroei niet (meer) te behandelen is met laser of als haren zo ver uit elkaar staan dat één voor één behandelen effectiever is. Bij deze methode wordt een dunne elektrodenaald in de haarschacht gestoken tot in de haarwortel. Met een elektrische stroom worden de groeicellen d.m.v. elektrolyse verhit waardoor ze niet meer kunnen werken. Omdat deze methode niet afhankelijk is van pigment, kunnen zowel donkere als lichte haren behandeld worden.

Elektrische epilatie kan pijnlijk zijn. Om de pijn tijdens de behandeling te verminderen, kun je aan je huisarts vragen om Emla crème. De lidocaïne in deze crème verdooft de huidzenuwen, zodat je minder last hebt van pijn. Vóór het insmeren goed wassen, eventueel met Betadine-scrub. De Emla crème moet minstens een uur inwerken, en je kunt dit afdekken met polyetheen huishoudfolie. Bij de crème geleverde pleisters zijn te klein. Smeer het te behandelen gebied dik in met Emla crème. Neem een vierkant stuk folie van 30 x 30 cm, knip iets naast het midden een opening voor de penis, leg het diagonaal tussen je benen, een punt richting navel en een punt richting stuitje, trek een slip aan en laat de twee andere punten als vleugels uitsteken. Zo blijft het goed zitten.Moet je in de tussentijd nog naar het toilet, reinig het gebied dan met natte tissues, deppen met droge tissues en opnieuw insmeren met Emla crème en afdekken met nieuwe folie. Vlak voor de behandeling het gebied reinigen met lauw water, en ontsmetten met 70% alcohol.

Na de behandeling kun je de huid insmeren met Calendula crème. Dit kun je gedurende enkele dagen na de behandeling herhalen, het verzacht de huid en bevordert de genezing.